İçten yanmalı motorlarda, özellikle benzinli araçlarda, ateşleme sisteminin temel bileşenlerinden biri olan distribütör, motorun düzenli ve verimli çalışması için büyük önem taşır. Distribütörler sadece benzinli içten yanmalı motorlarda kullanılır, dizel motorlarda ise ateşleme için buji/bujili sistem olmadığından distribütör de kullanılmaz. Distribütör, ateşleme bobininden gelen yüksek voltajlı elektriği silindirlere doğru zaman ve sıra ile ileten bir parça olarak görev yapar. Böylece bujiler, yanma odasındaki yakıt-hava karışımını uygun zamanda ateşleyerek motordaki yanma döngüsünü sağlar.
Klasik (mekanik) distribütörlü sistemlerde, motor devrine göre ateşleme zamanını ayarlayan özel avans mekanizmaları bulunur. Modern araçlarda ise bu işlev tamamen elektronik kontrol üniteleri tarafından yapılır ve distribütör artık kullanılmaz. Motorun güç üretimi, yakıt tasarrufu ve genel çalışma düzeni distribütörün bu işlevlerine bağlıdır. Bu yazıda, distribütörün çalışma prensibi, oluşabilecek arızalar, bakım yöntemleri ve tamir süreçleri gibi konulara yer vererek detaylı bir inceleme sunacağız.
Distribütör, özellikle eski nesil benzinli motorlarda ateşleme sisteminin merkezi ve hayati bir parçasıdır. Bu mekanik bileşen, ateşleme bobininden gelen yüksek voltajlı elektriği motorun silindirlerine sırasıyla ve tam zamanında ulaştırarak yakıt-hava karışımının ateşlenmesini sağlar. Motorun düzenli ve verimli çalışabilmesi için her silindirin doğru anda kıvılcım alması gerekir ve distribütör bu koordinasyonu sağlar.
İçten yanmalı motorlarda distribütör, sistemin önemli bir elemanıdır ve birkaç ana parçadan oluşur. Distribütör kapağı, bu bileşeni dış etkilerden koruyan kapaktır. Kapağın içinde dönen tevzi makarası ya da rotor, bobinden gelen elektriği sırasıyla buji kablolarına iletir. Bu hassas zamanlama sayesinde silindirler arasında uyumlu bir yanma gerçekleşir.
Modern araçlarda distribütör yerine, daha hassas ve verimli elektronik ateşleme sistemleri kullanılmaktadır. Ancak özellikle belirli markaların eski modellerinde ya da klasik araçlarda distribütör hala büyük önem taşır. Bu parça, motor performansını, yakıt tüketimini ve çalışma kararlılığını doğrudan etkileyen kritik bir göreve sahiptir. 2. el araç modelleri arasında hâlâ distribütörlü sistemlere sahip araçlar bulunmaktadır.
Motorlu araçların ateşleme sisteminde önemli bir rol oynayan distribütör, yakıt-hava karışımının doğru zamanda ve doğru silindire ateşlenmesini sağlar. Peki, distribütör nedir ne işe yarar? Distribütör, ateşleme bobininden gelen yüksek voltajlı elektriği alır ve motorun silindirlerine belirlenen "ateşleme sırası"na göre iletir. Böylece her buji, gereken anda kıvılcımı oluşturarak yanmanın gerçekleşmesini sağlar.
Distribütörün en temel işlevi bu yüksek voltajı doğru zamanda dağıtmaktır. Motorun sağlıklı çalışması için silindirlerin ateşlenme zamanları çok önemlidir. Bu zamanı ayarlamak için distribütörde “avans ayarı” mekanizması bulunur. Bu mekanizma, motor devri ve yüküne göre ateşleme zamanını otomatik olarak değiştirir. Düşük devirlerde ateşlemeyi biraz daha geç, yüksek devirlerde ise daha erken yaparak motorun performansını artırır.
Distribütör işlevi nedir sorusuna özetle; motorun ateşleme sistemini senkronize eden, doğru zamanda doğru silindire elektrik akımı gönderen parça olarak yanıt verebiliriz. Doğru çalışan bir distribütör, motorun güç üretimini optimize eder, yakıt tasarrufuna katkı sağlar ve egzoz emisyonlarının düzenlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle, distribütör nedir ne işe yarar sorusunun cevabı, aracın motor performansı ve verimliliği açısından büyük önem taşır.
Arabada distribütör, genellikle motorun üst kısmında, silindir kapağının yanında ya da motor bloğunun üzerinde yer alır. Konumu, motorun tipine göre (sıralı tip, V tipi vb.) değişiklik gösterebilir. Silindirik bir gövdeye ve üzerinden çıkan kalın buji kablolarına sahip olan bu parça, bu görünümüyle kolayca tanınabilir. Bu kablolar, distribütörden gelen yüksek voltajlı elektriği her silindirin bujisine ileterek ateşlemeyi sağlar.
Distribütör, hareketini doğrudan eksantrik milinden (kam mili) veya krank miline bağlı bir ara milden alır. Bu bağlantı sayesinde dönüşü, motorun çalışma döngüsüyle tam bir senkronizasyon içinde olur. Bu senkronizasyon, her silindirin ateşleme zamanının motor devriyle mükemmel bir uyum içinde olmasını sağlar. Konumu itibarıyla genellikle erişimi kolay olan distribütör, özellikle eski tip benzinli araçlarda ateşleme sisteminin kalbi olarak kabul edilir ve motorun düzenli çalışmasında kritik bir rol oynar.
Distribütör arızası, motorun ateşleme sisteminde görev alan distribütörün işlevini düzgün bir şekilde yerine getirememesi durumudur. Bu arıza, ateşleme bobininden gelen yüksek voltajın silindirlere zamanında ve doğru bir sırayla iletilmesini engeller. Sonuç olarak motor performansında belirgin bir düşüş, tekleme, sarsıntılı çalışma veya motorun hiç çalışmaması gibi ciddi sorunlar ortaya çıkar.
Distribütör arızalarının yaygın nedenleri arasında mekanik aşınma ve elektriksel sorunlar bulunur. Zamanla rotor (tevzi makarası) ve platin gibi hareketli parçaların aşınması, kıvılcım kalitesini düşürür. Distribütör kapağında oluşan çatlaklar ise içeriye nem ve toz sızmasına neden olarak elektrik atlamalarına ve kısa devrelere yol açabilir. Bu durumlar, bujilerin yanlış zamanda veya zayıf bir şekilde ateşlenmesine neden olarak motorun düzensiz çalışmasına yol açar. Distribütör arızası, aracın genel performansını doğrudan etkileyen önemli bir sorundur ve zamanında tespit edilip giderilmesi gerekir.
Distribütör, aracın ateşleme sisteminin önemli bir parçasıdır ve arızalandığında sürüş performansını olumsuz etkiler. Distribütör arızası belirtileri genellikle sürücü tarafından fark edilebilecek birkaç önemli işaretle ortaya çıkar.
İlk olarak, motorun teklemesi veya düzensiz çalışması yaygın belirtilerden biridir. Motorun rölantide titremesi, güç kaybı yaşaması veya sarsıntılı hareket etmesi, distribütörün bujilere düzenli kıvılcım iletemediğine işaret eder.
İkinci olarak, aracın marş basmaması veya zor çalışması da distribütör arızasının göstergesidir. Kontak çevrildiğinde motorun geç çalışması veya hiç çalışmaması, ateşlemenin zamanlamasında sorun olduğu anlamına gelir. Ayrıca, sürüş sırasında ani stop etme, aracın aniden durması da önemli bir belirtidir.
Üçüncü olarak, hızlanma sırasında performans kaybı hissedilmesi, aracın önceki gücünü sağlayamaması distribütör arızasına bağlı olabilir. Yokuş çıkarken zorlanma veya gaz tepkisinin zayıflaması bu duruma örnektir.
Son olarak, artan yakıt tüketimi ve egzozdan gelen çiğ yakıt kokusu, ateşlemenin doğru zamanlamamasından kaynaklanan verimsiz yanmanın işaretidir. Bu belirtiler fark edildiğinde, distribütörün kontrol edilmesi ve gerekli ise tamir edilmesi aracın sağlığı açısından önem taşır.
Distribütör arızasının tamiri, sorunun türüne ve şiddetine göre değişiklik gösterir. Bazı durumlarda, distribütör kapağı veya tevzi makarası (rotor) gibi parçaların değişimiyle sorun kolayca çözülebilir. Bu basit değişiklikler, elektrik akımının doğru ve zamanında bujilere iletilmesini sağlar ve motor performansını iyileştirir.
Ancak, distribütörün iç mekanizmalarında, milde veya avans sisteminde oluşan ciddi aşınmalar ya da elektriksel arızalar durumunda daha kapsamlı bir distribütör tamiri gerekebilir. Bazen bu tür sorunlar tamir edilemeyecek kadar ilerlemiş olabilir; böyle durumlarda distribütörün komple değiştirilmesi en sağlıklı çözüm olur. Özellikle eski model araçlarda, platinyen ve kondansatör gibi parçaların arızalanması da distribütör tamirini veya değişimini gerektirir.
Distribütör arızalarının önlenmesi için düzenli olarak periyodik bakım yaptırmak çok önemlidir. Bu bakımlar sırasında, distribütör kapağı, rotor ve bağlantı kabloları kontrol edilir, aşınma ya da zarar görme durumları erken dönemde tespit edilir. Ayrıca, arızalı parçaların değişiminde kaliteli oto yedek parça kullanımı, aracın performansı ve uzun ömürlü çalışması açısından büyük fark yaratır. Kalitesiz parçalar kısa sürede tekrar arızalanarak ekstra maliyetlere yol açabilir.
Volkswagen Binek Araç
Volkswagen Ticari Araç
